Onvrede in de fitnessbranche
Moet personal trainer een beschermd beroep worden?
Begeleider met sporter bij sport- en beweegcentrum Kei-Fit in Haaksbergen
Bron: Kei-Fit
Personal trainer is een vrij beroep in Nederland. Je hebt geen diploma nodig om met consumenten aan de slag te gaan. Door een gebrek aan kennis kunnen consumenten echter in ongewenste situaties terechtkomen. De branche vraagt om verandering, maar daarvoor is actie van consumenten, de overheid en brancheleden zelf vereist.
​
In een zaal vol trainingsapparaten knalt energieke muziek uit de boxen. Op loopbanden staan zwetende sporters; op matten wordt gerekt en gestrekt. Sportscholen vormen een ideale plaats om aan je gezondheid te werken. Heb je daarbij behoefte aan begeleiding? Dan is er de mogelijkheid om een personal trainer in te schakelen. Wees daarbij echter alert. Deze trainers zijn namelijk vaak ongediplomeerd.
​
Registers om de markt te ordenen
“Iedereen die wil kan met personal trainer op z’n rug gaan lopen zonder dat hij een opleiding heeft gevolgd”, vertelt directeur Patrick Rijnbeek van brancheorganisatie NL Actief. “Dit vinden wij geen wenselijke zaak.” Om orde in de markt aan te brengen beschikt de organisatie daarom over twee registers. Registratie daarvoor gebeurt enkel op vrijwillige basis.
​
In het register Erkend sportaanbod staan gekeurde sportketens. Voor deze registratie moet er worden voldaan aan wet- en regelgeving en leveringsvoorwaarden. Daarnaast moeten sportketens transparant zijn. “Consumenten weten dan van tevoren waarvoor ze kiezen.”
​
Het register FITNED.nl geeft daarnaast een weergave van het aantal gediplomeerde trainers in Nederland. Voor deze registratie moet je een erkende opleiding tot personal trainer hebben gevolgd. Verscheidene sportopleiders bieden deze opleidingen aan om het niveau van kennis in de branche te verhogen. Het volgen van een opleiding is geen verplichting; de keuze is aan de personal trainer.
​
Opleidingen voor personal trainers
Eén van de opleiders is Sport & People. “Wij bieden in principe twee soorten opleidingen tot personal trainer aan”, vertelt operations director Kelby Jongen. “Dat zijn fitnesstrainer B en NASM. Daar zitten ook twee verschillende visies achter. Fitnesstrainer B is meer gericht op periodisering en het behalen van doelstellingen, terwijl NASM meer ingaat op het fysieke deel van lichamelijke belastbaarheid en de oefeningen die daarbij passen.” Om deze opleidingen te kunnen volgen moet je beschikken over een fitnesstrainer A-diploma. Met dit diploma mag je jezelf opgeleid fitnessinstructeur noemen.
De opleiding fitnesstrainer A is een opleiding op niveau 3. Dit niveau kan worden vergeleken met mbo-niveau 3. De opleidingen fitnesstrainer B en NASM zijn opleidingen op niveau 4. Het niveau van deze opleidingen valt te vergelijken met mbo-niveau 4.
Jongen zou het liefst zien dat mensen beide opleidingen doen. “Een goede personal trainer is tegenwoordig namelijk niet meer alleen een trainer. Vaak moet hij bijvoorbeeld ook het één en ander van lifestyle weten en dus in ieder geval de basis over voeding kennen.” Met de combinatie probeert Sport & People mensen breed op te leiden. “Daarna hopen we dat mensen zich ook verder gaan specialiseren in andere opleidingen.” De sportopleider biedt als één van de enige in heel Europa opleidingen op niveau 5 aan. Daarmee wordt ingegaan op medische specialisaties.
​
Personal trainer en manager Tim Tenten van sport- en beweegcentrum Kei-Fit in Haaksbergen beschikt over beide diploma’s en vertelt over zijn visie op het vak. Benieuwd? Klik dan hier.
​
De operations director geeft aan dat personal trainers er in praktijk echter weinig voor kiezen een passende opleiding te volgen. Dit betreurt zij: “Mensen denken dat ze na fitnesstrainer A al personal trainer zijn of dat ze mensen kunnen begeleiden omdat zij zelf vaak trainen. Je ziet helaas terug dat het een vrij beroep is. Mensen gaan het werkveld in en denken dat ze toch wel klanten krijgen.”
​
Effecten op de branche
De Kamer van Koophandel meldt daarnaast dat het aantal personal trainers in Nederland meer dan verdubbeld is in de afgelopen vijf jaar. Uit cijfers van NL Actief blijkt dat het aantal geregistreerde personal trainers deze trend niet volgt. Het resultaat is een toename in het aantal ongeregistreerde beroepsuitoefenaars in Nederland.
Aantal geregistreerde personal trainers in FITNED.nl
Tabel 1. Weergave van het aantal geregistreerde personal trainers en leefstijlcoaches¯ in FITNED.nl in de afgelopen vijf jaar. De cijfers zijn afkomstig uit de database van NL Actief en gebaseerd op het aantal mensen dat zich in dat jaar heeft geregistreerd met ten minste een diploma voor fitnesstrainer A of leefstijlcoach en sindsdien beschikt over een diploma voor fitnesstrainer B of leefstijlcoach of zich in dat jaar heeft geregistreerd met ten minste een diploma voor fitnesstrainer B of leefstijlcoach. Van dertig mensen is het moment van inschrijving onbekend. Voor de berekening is aangenomen dat deze zich voor 2018 hebben ingeschreven. ¯Op 4 januari 2022 telt FITNED.nl slechts 55 geregistreerde leefstijlcoaches. Dit aantal is te klein om de trend in het aantal geregistreerde personal trainers van de afgelopen vijf jaar aanzienlijk te beïnvloeden.
Het aantal niet-gecertificeerde personal trainers in Nederland neemt dus toe. Ook wordt er geen druk uitgeoefend om een opleiding te volgen. Deze factoren lijken te wijzen op een gebrek aan kennis in de branche. Consumenten kiezen bovendien vaak onbewust voor een ongediplomeerde trainer. Uit gesprekken met consumenten is gebleken dat dit tot ongewenste situaties kan leiden.
Begeleiding na borstverkleining
Sabine* (22) uit Moordrecht sportte in 2019 voor meerdere maanden met een ongediplomeerde personal trainer bij een sportschool in Gouda – deze sportschool staat in het register Erkend sportaanbod van NL Actief. Er stond een borstverkleining op de planning, waar de personal trainer van op de hoogte was. Voor de operatie moest ze nog een paar kilo afvallen, waarbij de trainer haar hielp. “Dit waren goede één-op-één trainingen. Dat was gewoon fijn”, vertelt Sabine.
​
De operatie verliep uiteindelijk niet zonder complicaties; ze kreeg ontstekingen in haar borsten. Normaalgesproken wordt aangeraden zes weken niet te sporten na een borstverkleining. Door de ontstekingen lag Sabine langer uit de running. Daar heeft ze haar personal trainer persoonlijk over verteld: “Hij wist van de situatie af.”
​
Toen Sabine weer mocht sporten keerde zij terug bij haar personal trainer. “Hij liet me al snel buikspieroefeningen als sit-ups doen en liet mij heen en weer rennen en joggen”, vertelt ze. “Dit deed zeer, want het was onwennig, maar ik had niet gelijk het gevoel dat het niet goed was. Ik nam aan dat hij wist wat hij deed.” Buiten de trainingen om vermeed Sabine het uitoefenen van druk op haar borsten zo veel mogelijk. “Thuis deed ik alleen aan beenoefeningen. Ik vond het niet fijn om oefeningen te doen die misschien impact op mijn herstel hadden kunnen hebben.”
​
Uiteindelijk is het herstel van Sabine toch belemmerd geraakt. Ze vertelt dat ze nieuwe ontstekingen in haar borsten kreeg, waarvoor ze moest worden behandeld in het ziekenhuis. Toen ze daarvoor in het ziekenhuis liep, heeft ze de trainingen moeten afzeggen. Hierbij heeft ze de personal trainer ingelicht over de stand van zaken. “Hij zei dat het vervelend en rot was en dat ik er niets aan kon doen. Het was afwachten”, zegt Sabine.
​
De jonge vrouw heeft de situatie niet bij de sportschool gemeld. Er kon geen direct verband worden gelegd tussen de begeleiding van de personal trainer en het ontstaan van de nieuwe ontstekingen en Sabine geeft daarnaast aan dat ze ook niet het gevoel had dat ze met haar klachten bij de sportschool terechtkon.
​
Het herstel vanaf de borstverkleining tot aan de laatste ontsteking heeft uiteindelijk acht tot tien maanden geduurd. Bij de sportschool is Sabine niet meer teruggekeerd. Ook de personal trainer is in de tweede helft van datzelfde jaar bij de sportschool vertrokken. Sabine doet tegenwoordig aan andere vormen van sport: “Het is gelukkig alweer twee jaar geleden. Het gaat prima met me. Ik sport nu samen met één van mijn vriendinnen. We doen aan body pumplessen en dat bevalt goed.”
“Bij normaal herstel [van een borstverkleining] geldt dat je na zes weken weer alles mag doen”, vertelt een plastisch chirurg** van Bergman Clinics, een netwerk aan focusklinieken voor planbare medische zorg in Nederland. “Als iemand de eerste paar weken wat problemen heeft gehad met de wond, moet je misschien wat rustiger aan beginnen. Het is bij al dat soort dingen verstandig om een beetje rustig op te bouwen en om na de eerste keer te kijken hoe het is gegaan.” Over de specifieke situatie van Sabine doet de plastisch chirurg geen uitspraak.
​
Directeur Rijnbeek van de brancheorganisatie geeft aan geschrokken te zijn van de situatie waarin Sabine is terechtgekomen. “Je mag van een personal trainer verwachten dat hij het trainingsschema aanpast aan haar belastbaarheid. Wat mij betreft had hij het schema moeten aanpassen.”
​
Volgens hem moet een personal trainer met een consument communiceren om te achterhalen hoe het lichaam reageert op de oefeningen. “Dat is een houding die de personal trainer al moet aannemen. Als iemand na een borstverkleining binnenkomt, weet je dat je anders moet gaan trainen. Dan weet je ook dat je het borstgebied zeker even met rust moet laten en voorzichtig moet gaan trainen. Dat had de personal trainer gewoon moeten weten.”
​
Volgens Rijnbeek had Sabine aan de bel moeten trekken. “Deze personal trainer heeft het echt niet goed gedaan. De verantwoordelijkheid ligt bij de sportschool. De ondernemer had dan móeten ingrijpen. In het geval dat de sportschool de situatie had gebagatelliseerd, had Sabine naar NL Actief moeten stappen. Het gaat om één van onze leden. Wij hadden dan kunnen bemiddelen.”
​
Meer weten over de stappen die je kunt zetten in geval van schade? Lees hier verder.
​
Jongen geeft echter aan dat er ook een gedeeltelijke verantwoordelijkheid ligt bij consumenten. “Dat mensen zelf niet informeren en uitzoeken wat voor een diploma’s [de personal trainer] heeft en waar hij in is gespecialiseerd is niet heel handig.” De operations director benadrukt het belang van research doen. “Op het moment dat jij met een personal trainer aan de slag gaat, zou je zelf kunnen uitzoeken wat voor een soort diploma’s diegene heeft. Als je diegene nergens kunt vinden, kun je al een kanttekening zetten en je afvragen of je daar wel zo veel geld voor wilt betalen.”
Gevoelens van bedrog
Miranda* (36) uit Zeeland werd in 2016 voor korte tijd begeleid door een personal trainer. Ze beviel in dat jaar via een keizersnede van een tweeling. “Ik kwam met een enorme vetschort uit mijn zwangerschap. Ik had een hoge bloeddruk en last van bekkeninstabiliteit en incontinentieproblemen”, vertelt ze.
​
Om te kunnen herstellen ging de moeder op zoek naar een personal trainer die bekend was met haar problematiek. “Ik kwam terecht bij een personal trainer van een sportschool bij mij in de buurt. Hij had eerder vrouwen met mijn klachten geholpen en beloofde dat hij mij kon helpen.” Voor Miranda leek hij dé persoon te zijn naar wie zij op zoek was.
​
De eerste twee weken verliepen de trainingen zoals verwacht. “Hij stond er heel positief in en kwam alle afspraken na.” De alarmbellen begonnen echter al snel te rinkelen – volgens Miranda toonde de personal trainer aan over onvoldoende kennis te beschikken. “Hij haalde zijn kennis uit YouTube-video’s en van collega’s. Hij heeft nooit een opleiding gedaan. Hij is een keer begonnen aan de opleiding fysiotherapie, maar deze heeft hij niet afgerond”, vertelt ze. “Hij had wel kennis, maar gebaseerd op onderdelen die nooit waren afgemaakt.”
​
Vooraf aan de personal training heeft Miranda een formulier ingevuld over haar gezondheid en medische verleden. “Vier maanden na de geboorte van mijn kinderen is mijn galblaas verwijderd. Na mijn herstel hiervan ben ik begonnen met trainen.” Miranda geeft aan dat de trainingen echter niet rustig werden opgebouwd. “Er werd niet gekeken naar wat mijn lijf aankon. Op een gegeven moment had ik na een training last van mijn sectiogebied. Hij was toen in de gehele sportschool nergens te bekennen en ook niet te bereiken.”
​
De weken erop nam de kwaliteit van de trainingen nog meer af. “Hij zei: ‘Je weet wat je moet doen. Ik loop even rond en dan kom ik zo wel bij je kijken.’ Er was sprake van een sterke afbouw in de lessen.” Miranda is zichtbaar geërgerd. “Op een gegeven moment kwam hij niet opdagen. Ik werd niet afgebeld en dat was heel vervelend. Mijn kinderen zijn te vroeg geboren. Ik moest er iedere nacht meerdere malen uit om bij te voeden en dat keer twee. Overdag was ik gebroken. Ik ging pas om acht uur ’s avonds naar de sportschool. Dan pas had ik tijd voor mezelf en kon ik in mezelf investeren. Toen ik echter niet meer werd geholpen, nam de stress alleen maar toe.”
​
Na twee maanden besloot Miranda de personal training waarvoor ze een jaar had vooruitbetaald stop te zetten. Van de personal trainer mocht ze terugkeren wanneer ze dat wenste, maar ze koos ervoor daar niet op in te gaan. Van de beloftes heeft de personal trainer uiteindelijk niets waargemaakt en van de vooruitbetaling heeft ze nooit wat teruggezien.
​
“Het was een aardige man in de omgang, maar praatjes vullen geen gaatjes”, zegt Miranda. Ze geeft aan dat ze beter had moeten weten. “Maar op het moment dat je een hulpvraag hebt, je je in een kwetsbare positie bevindt en je deze hulpvraag aan iemand voorlegt en je alles hoort dat je wilt horen, word je over de streep getrokken. Je kunt echter niet alles klakkeloos aannemen. Naam, positie en grote praatjes hoeven niet altijd waar te zijn.”
​
De sportschool waar Miranda lid van was is uiteindelijk door de coronacrisis failliet gegaan. Met haarzelf gaat het inmiddels vele malen beter. Door middel van fysiotherapie en medische fitness is ze op weg naar een volledig herstel. “Ik ben nu bijna op mijn streefgewicht en het restant van mijn vetschort wordt dit jaar operatief verwijderd. Daarnaast word ik direct geholpen aan mijn diastase. De bekkeninstabiliteit is zo goed als verdwenen en mijn bloeddruk is weer normaal. Ook heb ik geen problemen meer met incontinentie.”
​
Miranda is opgelucht. “Je zit zo veel beter in je vel als je gezondheid gewoon goed is. Ik kan weer achter de kinderen aanrennen en met ze zwemmen, skaten en klimmen. Zoals het hoort te gaan. Dat geeft mij zo veel vrijheid.”
Jongen geeft aan dat personal trainers geen beloftes aan consumenten mogen maken. “Een trainer kan alleen adviezen geven. Uiteindelijk doet de klant zelf met die adviezen wat ‘ie wil. Je mag al helemaal niet op medisch vlak oordelen. Daar ben je niet voor opgeleid. Soms kom je ook gewoon complicaties tegen waardoor het überhaupt niet gaat lukken.” Miranda had waakzamer moeten zijn. “Misschien is het ook een beetje naïef om dat te denken. Dat je de verantwoordelijkheid alleen maar bij één persoon neerlegt en denkt dat die jouw problemen gaat fixen”, aldus de operations director.
​
Directeur Rijnbeek is van mening dat Miranda’s personal trainer coulant had moeten zijn. “Een personal trainer moet er alles aan doen om iemand te helpen en moet niet alleen maar stoer doen en vertellen van hoe en wat. Hij moet eerlijk zijn als iets niet werkt en iemand niet nog tien maanden laten doorbetalen.” NL Actief is daarom voorstander van maandabonnementen in plaats van jaarabonnementen. “Dan is de irritatie wat minder groot dan als je nog tien maanden moet doorbetalen na een slechte ervaring.”
​
Volgens hem is begrip daarnaast een heel belangrijk element. Hij benadrukt: “Je moet in gesprek gaan over de klacht. Wat kan er verbeterd worden? Je moet klantgericht en kritisch zijn, ook naar jezelf. Personal trainer zijn is mensenwerk. Je moet mensen herkennen en er interesse in hebben. Van daaruit kun je ze erg goed helpen. Daar ben ik van overtuigd.”
​
Vraag naar verandering
Om te voorkomen dat meer consumenten in situaties als deze terechtkomen, wordt er vanuit de branche geëist dat het beroep meer beschermd wordt. “Dat personal trainers geen diploma hebben, is schandalig. Als fysiotherapeut mag je niet zomaar aan de slag met klanten en als huisarts ook niet, dus waarom zou je dat als personal trainer wel mogen?”, vraagt Jongen zich af.
​
De eerste stap bestaat voor haar uit het vormen van een register waarin alleen gecertificeerde trainers komen te staan. “Wil je jezelf echt personal trainer noemen? Dan moet je minimaal een erkende niveau 4-opleiding hebben gevolgd”, stelt ze.
​
Net als manager en personal trainer Tenten beschouwt Jongen daarnaast een puntensysteem voor personal trainers als een mogelijkheid om de branche te verbeteren. “Daar ben ik voorstander van. Dat je in een register komt te staan op basis van een bepaald diploma en dat je op basis daarvan ook punten moet halen om in het register te blijven. Om je kennis bij te scholen.”
​
Achterhaalde informatie in registers
De bestaande registers van NL Actief dienen als handvat voor consumenten, maar zijn niet waterdicht en kunnen daardoor niet blind worden vertrouwd. Uit contact met sportscholen in Hardenberg en Wierden is namelijk gebleken dat de profielen in de registers niet up-to-date zijn. De gecertificeerde trainer onderaan het profiel is mogelijk al maanden geleden bij de sportschool vertrokken. “Het systeem is niet helemaal sluitend”, geeft Rijnbeek toe.
​
“Het is een dilemma voor ons, omdat we volledig afhankelijk zijn van de ondernemer die uiteindelijk aangeeft dat de persoon die jij zoekt daar niet meer werkt. Er is nog een andere manier om dit te doen en dat is als de persoon die jij zoekt zelf aangeeft dat hij er niet meer werkt. Dit proberen we steeds te stimuleren”, legt de directeur van de brancheorganisatie uit.
​
Volgens hem kan het systeem enkel sluitend worden als er meer druk komt te staan op het up-to-date houden van het register. “Bijvoorbeeld als de overheid deze sluiting zou vaststellen en zegt ‘dit vinden wij zo belangrijk dat wij vinden dat het nu moet gebeuren’. Dan hebben wij als brancheorganisatie meer tools om het beter te krijgen.” Volgens de directeur is kritisch zijn belangrijk voor de organisatie. “Wat wij nodig hebben zijn consumenten die waarde hechten aan het kwaliteitssysteem.”
​
Campagnes voor consumenten
Samen met NL Actief spreekt Jongen over het alerter maken van consumenten. Het draaien van campagnes is voor Jongen een mogelijkheid: “Vanuit opleiders, maar ook vanuit personal trainers die wel gecertificeerd zijn. Dat die meer laten zien waarom het belangrijk is dat zij in het register staan en dat men, wanneer ze een trainer zoeken, eerst onderzoek gaat doen naar wie diegene is.”
​
Wil je weten hoe je een geschikte personal trainer kunt vinden? Klik dan hier.
​
Daarnaast stelt ze dat ketens een belangrijke rol spelen, omdat deze ongeschoold personeel toelaten op de werkvloer. “Ik denk dat het een wisselwerking is. De branche zelf moet geen mensen meer aannemen die ongeschoold zijn en klanten moeten vragen stellen.”
​
Visie op de toekomst
Rijnbeek streeft ernaar de kwaliteit van de branche altijd naar een hoger niveau te tillen. De brancheorganisatie stimuleert ondernemers daarom om zich op specifiekere doelgroepen te richten en lokale samenwerkingen aan te gaan. Daarnaast probeert zij consumenten aan te sporen beter na te denken over de keuzes die zij maken. Om ondernemers en consumenten daarbij beter te kunnen ondersteunen, werkt NL Actief aan een kennisbank vol informatie waarop zij kunnen terugvallen.
​
Volgens Jongen moet er echter meer worden ondernomen. Ze zou willen dat het in haar macht lag om de branche te veranderen: “Het is mijn persoonlijke missie, omdat ik vind dat wij als professionals moeten worden gezien.” De toekomst van de branche ligt echter niet alleen in handen van de operations director. Om voor verandering te zorgen, moeten alle brancheleden in actie komen. “Anders is het gewoon wel een beetje dweilen met de kraan open.”
​
Jongen denkt ook niet dat de branche op korte termijn verandert. “Al zouden we dat wel graag zo zien. Maar zolang een kabinet ons als zweethokken ziet, gaat er voorlopig niets gebeuren als vrij beroep.” Woordvoerder Tom Elbersen van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport is meermaals op de hoogte gebracht van de onvrede met de huidige situatie, maar beschikt over onvoldoende informatie om gehoor te geven aan de eisen van de brancheleden.
*Voor het artikel zijn schuilnamen gebruikt om te voldoen aan de wens tot anonimiteit van de bronnen om eventuele conflicten met de personal trainers te voorkomen. De werkelijke gegevens zijn bekend bij de auteur.
**De gegevens van de plastisch chirurg zijn bekend bij de auteur.